<p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">제가 좋아하는 스님의 즉문즉설을 옮겨와봤습니다.</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">즐감하세요^^</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><br></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“앞서 스님의 법문을 들으면서, 제 질문이 필요가 없는 게 아닌가 싶을 정도로 하나하나, </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">조목조목 의문이 해소되는 느낌을 받았습니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">지금은 그런데 집에 가면 또(모두 웃음) 궁금증이 생길 것 같습니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그래서 질문을 드립니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">서울구경을 갈 때는 서울에 가본 사람이 ‘이러, 이러해서 좋더라’ 해서 가보는 것이잖아요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">저는 깨달음에 대해서 궁금합니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">스님, 깨달음이란 무엇입니까? 깨달음은 어떤 상태입니까? </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">저 같은 사람들이 깨달으려면 어떻게 해야 되는 겁니까? </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">스님께서는 깨닫기 전에 어떻게 하셨고, 깨달은 이후에는 어떻게 하고 계신지 여쭙겠습니다.”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">“질문자는 ‘깨달음’이라는 용어를 절대화시켜 생각하는 것 같습니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">마치 절대적인 신을 믿는 것처럼 깨달음이라는 용어를 쓰고 있어요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">질문자는 지금 ‘깨달음’이라는 용어만 쓸 뿐 사유체계는 신을 믿는 사람들과 똑같습니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">말은 깨닫기 위해서 수행한다고 하지만 그건 ‘수행’이 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">예를 들어 어떤 사람이 ‘돈을 벌어야 되겠다.’ 했는데 </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">10년, 20년을 노력했는데도 돈을 못 벌면 그 사람이 괴로울까요, 안 괴로울까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 괴로워요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 괴롭겠지요. 어떤 사람이 ‘출세를 해야 되겠다.’ 해서 </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">국회의원 선거에 5번, 6번 출마했는데도 계속 떨어지면 그 사람은 괴로울까요, 안 괴로울까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><br></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><br></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><br></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 괴로워요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><br></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 괴롭겠지요. 또 가수나 탤런트가 유명해지려고 </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">10년, 20년 노력을 했는데도 유명해지지 않으면 괴로울까요, 안 괴로울까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 괴로워요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 괴롭겠지요. 그런데 어떤 스님이 선방에 앉아서, 질문자처럼 깨달으려고, </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">20년 동안 참선을 했는데 못 깨달으면 괴로울까요, 안 괴로울까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 괴로워요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예. 그때 깨달음이라는 건 돈이나 명예나 권력과 동격, 즉 집착의 대상일 뿐이에요. </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그것은 돈을 얻으려고 하는 것처럼 깨달음을 얻으려고 하는 하나의 욕망인 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">이런 깨달음을 추구하기 때문에 행복해지는 해탈에 못 이르는 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">깨달음이라는 용어를 쓴다고 그게 해탈과 열반으로 가는 길이 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">수행을 하면 하루 하면 하루 한 만큼, 열흘 하면 열흘 한 만큼 나아가야 돼요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">만약 선방에서 수행을 10년 했다면 어떤 일에 보통사람보다 화가 많이 나야 될까요, 적게 나야 될까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 적게 나야 돼요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예. 또는 사람이 죽었을 때 우는 걸 보통 사람보다 적게 울어야 되겠지요. </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">‘나는 10년 공부했는데 아직도 못 깨달았다’고 괴로워하면 </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그 사람이 추구한 깨달음은 욕망의 대상이지 깨달음이 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">지금 질문자는 그런 깨달음을 상상하고 있기 때문에 그런 질문을 하는 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">수행을 오래 해도, 그 깨달음이라고 하는 것을 얻기 위해서 돈 벌 듯이, </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">출세하려고 하듯이 욕망으로 하기 때문에 얼굴이 밝지 못하고, 자연스럽지 못하고, </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">심각해서는 목에 힘을 주는 거예요.(모두 웃음) 수행하는데 목에 힘 줄 일이 뭐가 있어요?</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">불교나 천주교나 기독교나 다 종교인들을 이름하여 성직자(聖職者)라고 하잖아요?</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">직업에 성직(聖職)이 어디에 있어요? 왜 자기네 직업만 성스럽다는 거예요?(모두 웃음) </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">청소하는 건 성스럽지 않고 더럽고, 앉아서 참선하는 건 성스럽다는 거예요? </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">이런 것 자체가 옛날에 종교가 세상을 지배할 때 나온 이념에 불과한 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">질문자도 자꾸 그런 용어에 집착해서 휩쓸리면 종교인들을 숭배하게 돼요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">여러분들은 스님을 숭배할 아무런 이유가 없어요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">여러분들의 숭배를 받으려고 제가 이렇게 사는 게 아니에요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">저는 이렇게 사는 게 좋아서 이렇게 사는 거예요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">제가 여러분보다 수행이 잘됐나, 안됐나를 점검하는 건 내가 여러분들보다 덜 괴롭나가 핵심이지, </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">지식을 많이 아는 게 핵심이 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그러면 그건 학자지요. ‘학자로서 아는 게 많다.’ </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">이렇게 평가하고, ‘가수로서 노래를 잘한다.’ 이렇게 평가하는 것처럼 수행이 잘 됐나, </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">안 됐나 하는 건 ‘얼마나 자유로운 사고체계를 갖고 있느냐.’ 이렇게 평가해야 되는 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">자유로운 사고체계를 갖고 있다는 것은 고뇌가 그만큼 적다는 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">사유체계가 자유롭다는 것은 특정한 이념이나 어떤 형식에 덜 집착한다는 얘기니까요. 관점을 그렇게 가져야 돼요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">질문자가 넘어졌는데, 마치 서있는 것처럼 착각하면 그건 오류잖아요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">넘어졌을 때는 ‘오? 내가 넘어졌네?’ 이렇게 아는 게 깨달음이에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">넘어졌을 때 넘어졌다는 진실을 자각하는 것, 그게 깨달음이에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">깨달음이라는 용어 자체가 그래요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">예를 들어 꿈속에서 강도에서 쫓겨서 막 도망을 다니는 건, 사실이 아닌 걸 사실처럼 착각하기 때문이잖아요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그때 눈을 딱 뜨고 ‘꿈이네?’ 이러는 게 깨달음이에요. ‘꿈에서 깬다’ 해서 ‘깨달음’이란 말이 나온 거예요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">깨달음이라는 건 ‘오류가 시정됐다’는 뜻이에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">꿈속에서 꿈인 줄 알면 강도에게 쫓겨 도망갈 일이 없어요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">여러분들이 지금 괴로운 건 어떤 오류에서 발생한 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그 인식상의 오류가 시정이 되어서 ‘오? 아니네?’ 이렇게 자각하는 게 바로 깨달음이에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그럼 깨달으면 뭐가 사라질까요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“괴로움.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 괴로움이 사라지는 거예요. 깨달음이라는 것은, 오류를 오류라고 자각하는 거예요. </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">즉 진실을 발견하는 거란 말이에요. 그러면 괴로움이 없어져요. 얼마나 쉬워요? </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">이게 결혼 여부와 무슨 관계가 있어요? 이게 지식을 많이 알고, 조금 아는 것과 무슨 관계가 있어요?</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">불교교리를 엄청나게 공부해서 불교학 박사가 됐다 하더라도 </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">아내가 자기 말 안 들으면 성질을 낼까요, 안 낼까요?(모두 웃음) </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">성질을 낸다면 그는 수행과는 관계없는 ‘학자’라는 거예요.”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 예.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 여러분들은 이제 더 이상 종교가 세뇌한 대로 사는 노예로 살지 마세요.</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">이 세상에서 가장 위대한 사람이 누구입니까? 수행자입니다. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">바로 여러분들 자신. 여러분들이 수행하면 여러분들 자신이 제일 위대한 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그래서 부처님은 ‘천상천하 유아독존’이라고 하셨잖아요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그래서 수행자는 어떤 왕보다도, 신보다도 위에 있는 거예요. 이런 자부심이 있어야 돼요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그런데 여러분들은 지금 신자 수준이란 말이에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그래서 성직자한테 늘 심리적으로 위축되는 수준인 거예요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그렇다고 교만하라는 뜻은 아니에요. 우리가 교만할 게 뭐가 있어요? 겸손해야지요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그러나 심리적으로 위축되면 수행자가 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">부처님 당시에 노예 계급 출신이 브라만한테 심리적으로 위축이 됐어요, 안 됐어요?”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 위축됐어요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 그런데 노예 계급이 부처님의 제자가 되어서 깨달음을 얻은 뒤에는 브라만을 봤을 때 위축이 될까요, 안 될까요?”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“(대중들) 안돼요.”</font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;"> </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 그런데 위축이 안 된다고 그가 브라만을 깔볼까요?(모두 웃음) 그런 건 아니란 말이에요. </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">예의로 대하되 심리적으로는 위축이 안돼야 해요.</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">그래서 우리가 ‘행자, 회원’이라는 용어를 쓰는 건데, 신자라는 말이 오래 쓰던 용어다 보니까</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">‘불교신자, 우리 신도’ 가끔 이런 말을 쓰게 되지만, 사실 여러분들은 신도가 아니에요. </span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><span style="color:#333333;font-family:'굴림', gulim, sans-serif;font-size:9pt;">수행자지요. 관점을 그렇게 가지세요.”</span></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"> </font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif"><br></font></p> <p style="margin:1.7em 0px;padding:0px;"><font color="#333333" face="굴림, gulim, sans-serif">“예, 잘 알겠습니다.”(모두 박수)</font></p>
댓글 분란 또는 분쟁 때문에 전체 댓글이 블라인드 처리되었습니다.